Μια ανθολόγηση από τα πεζά κείμενα του Τόλη Νικηφόρου (διηγήματα, μυθιστορήματα, παραμύθια) με εικόνες της Τζούλιας Φορτούνη



«Η ζωή μας αποτελείται όχι από μέρες,
μήνες και χρόνια,
αλλά από δευτερόλεπτα
που αιωρούνται και σκορπίζουν
στην άκρη του γκρεμού.
Δευτερόλεπτα αιφνιδιαστικά και γοητευτικά,
δευτερόλεπτα επικίνδυνα»

Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2017

Ο μεγάλος

   Two brothers by Lavenna Martin, SpiderHouse




και ο Βαρδάρης άγριος παγερός και οικείος
ένας μεγάλος αδερφός,  μια βεβαιότητα







           Λένε ότι τ’ αδέρφια σπάνια μοιάζουν και πράγματι από τα  παιδικά μας χρόνια, όλα μας χώριζαν με τον αδερφό  μου. Εκείνος ήταν ένα  γεροδεμένο παλικάρι, χαμογελαστό και άγριο, που δεν δίσταζε να επιβάλει το δίκαιο ή το άδικό του στη γειτονιά με τις γροθιές του. Όχι ότι εγώ ήμουν κανένας φλώρος,  στο σχολείο δεν τολμούσε να μου μπει κανένας, αλλά … εκείνος ήταν μεγάλος,
πρώτα  απ’ όλα.  Σχεδόν τεσσεράμισι χρόνια μεγαλύτερος, μια αιωνιότητα. Ήταν και ωραίος από πάνω. Και  σχολικός πρωταθλητής στο τριπλούν λίγο αργότερα.
          Εκείνος ήταν ο αγαπημένος της  μαμάς και ο προστάτης της, εγώ η αδυναμία του μπαμπά και ο απολογητής του. Πριν χωρίσουν οι γονείς μας, όταν καθόμασταν στο τραπέζι, τον κοίταζα στα μάτια, περιμένοντα την έγκρισή του για να αποφασίσω αν μου αρέσει το φαγητό ή όχι. Τον κοίταζα στα μάτια. Ίσως σ’ αυτά τα μάτια να   μοιάζαμε μόνο, τα οικογενειακά ανοιχτόχρωμα,  μίγμα από πράσινο    
και γαλάζιο,  ένα χαρμάνι από τη Μαύρη Θάλασσα και τη Μικρά Ασία, τα μάτια της γιαγιάς και των γονιών μας  και ποιος ξέρει ποιων άλλων προγόνων κι από πού.    
          Όλα μας χώριζαν με τον μεγάλο μου αδερφό. Τον αγαπούσα με κείνη την παιδική αγάπη που είναι περισσότερο θαυμασμός, τυφλός, απέραντος θαυμασμός και απεριόριστη εμπιστοσύνη. Δύο-τρεις φορές που με είχε χτυπήσει, ασχέτως αν έφταιγα ή όχι, τα αισθήματά μου δεν άλλαξαν καθόλου. Με πλημμύριζε μόνο         ένα φοβερό παράπονο και κάποτε του είπα «εσύ δεν μ’ αγαπάς», κι εκείνος τα ‘χασε και επαναλάμβανε «εγώ δεν σ’ αγαπώ,  βρε κουτέ, εγώ δεν σ’ αγαπώ!».
          Όταν χώρισαν οι γονείς μας, εκείνος πήγε να μείνει με τη μητέρα μας, ενώ εμένα με κράτησε ο μπαμπάς. Μετά ήρθε πάλι στο σπίτι της Αγνώστου Στρατιώτου. Δεν θυμάμαι τώρα ακριβώς αυτά τα πηγαινέλα, ήταν και περίπου απαγορευμένο θέμα στο σπίτι η μαμά, έτσι κι αλλιώς όμως τον έβλεπα σπάνια και φευγαλέα. Να μπαίνει και να βγαίνει. Διαφορετική ηλικία, διαφορετικές παρέες, δεν μου ‘δινε και πολλή σημασία. Είχα όμως την αίσθηση πως, όταν χρειαζόταν, είχε τον τρόπο να με προστατεύσει απότους κινδύνους της εποχής. Ήταν πάντα ο μεγάλος μου αδερφός.
           Έτσι πέρασαν τα χρόνια. Ακολουθήσαμε βέβαια εντελώς διαφορετικούς δρόμους με κοινό χαρακτηριστικό τη φτώχεια και  τις ευκαιρίες στη ζωή που έπρεπε να δημιουργήσουμε μόνοι μας. Καμιά φορά, σε κάποια δική μου επιτυχία, έβλεπα στα μάτια του  τρυφερότητα και κάτι σαν καμάρι κι  αναρωτιόμουνα μήπως τελικά μ’ αγαπούσε ο μεγάλος μου αδερφός.  Όταν κάποτε στο σχολείο ένας φιλόλογος, που ήταν παλιότερα και δικός του καθηγητής στο πέμπτο, είπε «εσύ είσαι καλύτερος από τον αδερφό σου, έτσι;»,  μου ήταν εντελώς αδύνατο να το παραδεχτώ.
            Εξακολουθούσα να αισθάνομαι ότι είμαι ο μικρός μπροστά του., ακόμη κι όταν πια η διαφορά ηλικίας μας δεν σήμαινε τίποτα. Όλα όμως μας χώριζαν. Πίστευε κι εκείνος σε ένα καλύτερο κόσμο, καταλάβαινε όσα του έλεγα αλλά δυσφορούσε και δεν ήθελε καθόλου  να τα  συζητήσει. Εξάλλου  αυτά είναι πράγματα που δεν γίνονται.  Είχαμε και την πικρή εμπειρία των συγγενών μας
σε φυλακές και εξορίες.
           Γι ‘ αυτό, όταν μιλούσε, υποστήριζε πάντοτε  τη συντηρητική άποψη. Για την τάξη, την ηρεμία, την ασφάλεια. Για να μπορέσει απερίσπαστος να εργαστεί και να δημιουργήσει όσα δεν μας είχαν δοθεί στα παιδικά, τα εφηβικά, τα νεανικά μας χρόνια. Και πράγματι εργάστηκε σκληρά. Πολύ σκληρά. Μια φορά που είχα πάει στο γραφείο του και τον περίμενα για κάποιο δικό μας θέμα, έμεινα κατάπληκτος  από τον κυριολεκτικά  φρενήρη ρυθμό της εργασίας του. Έγραφε, απαντούσε το τηλέφωνο και έδινε οδηγίες στους βοηθούς του σχεδόν ταυτόχρονα. Απνευστί. Και μέσα σ’ ένα σύννεφο καπνού  με το τασάκι γεμάτο γόπες μπροστά του. Μ’έπιασε  άγχος και μόνο που τον έβλεπα έτσι και βγήκα έξω για να πάρω ανάσα.
          Και πέτυχε, φυσικά πέτυχε. Με πρότυπο γνωστούς μεγαλοαστούς και εργοστασιάρχες, υπάλληλος αυτός, αγωνίστηκε να φτάσει κάπου εκεί. Την όλη του προσπάθεια ενέτεινε η λαχτάρα του να προσφέρει  στη γυναίκα του και τη μονάκριβή τους κόρη όσα εκείνος είχε στερηθεί. Απέκτησε λοιπόν ωραίο διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης, θαυμάσιο εξοχικό σε οικισμό πολυτελείας,
αυτοκίνητο μεγάλου κυβισμού . Και ακριβά έπιπλα, κάβα κρασιών, κάθε λογής ηλεκτρονικές συσκευές.  Όλα αυτά με την ικανότητά και την έντιμη εργασία του, με την απόλυτη αφοσίωσή του χωρίς να γνωρίζει Κυριακές και αργίες.
        Τα αποκτήματά του τον έκαναν να αισθάνεται ιδιαίτερη εκπλήρωση. Απολάμβανε τις ανέσεις του, καμάρωνε, χαιρόταν με τα παιχνιδάκια του σαν μικρό παιδί. Όταν κάποτε τον ρώτησα πού σκόπευε να σταματήσει, στην αρχή με κοίταξε με απορία, μετά ανέφερε διάφορους στόχους και στο τέλος ομολόγησε ότι
και πάλι θα συνέχιζε. Θα έλεγε κανείς ότι ήταν φανατικός οπαδός της καταναλωτικής κοινωνίας.
          Όταν, σπάνια βέβαια, μαλώναμε, κάναμε αρκετό καιρό να ιδωθούμε και στο τέλος πάντα υποχωρούσα εγώ, κάτι μέσα μου μαλάκωνε, σαν να έλιωνε και δεν μπορούσα άλλο να κρατήσω την απόσταση. Εκείνος ήταν έτοιμος να δεχτεί την προσέγγιση και τη συγγνώμη μου.
          Με τη δικτατορία έλειψα από τη Θεσσαλονίκη κοντά πέντε χρόνια  και κάποτε πήρα σ’ ένα σπίτι που μέναμε στο βορειανατολικό Λονδίνο ένα γράμμα του, το μοναδικό που μου είχε στείλει. Θυμάμαι ότι το διάβασα στην κουζίνα. Μετά τα συνηθισμένα νέα, που μου φάνηκαν σαν πρόφαση, τέλειωνε λέγοντας πως έρχονταν στιγμές που νόμιζε πως δεν θα με ξαναδεί ποτέ πια. Τέλειωνε με το υποκοριστικό του χαϊδευτικού μου ονόματος που μόνον αυτός χρησιμοποιούσε. Κι εγώ, σαν τότε που ήμουνα παιδί, λες και λύθηκε ένας κόμπος, ξέσπασα σε κλάματα, έκλαψα απαρηγόρητα, κι αντί για το δικό του τραχύ χέρι ήρθε η Σοφία να με αγκαλιάσει και να με παρηγορήσει.  Και συμφωνήσαμε ότι για τίποτα δεν άξιζε τόση μοναξιά στον ξένο τόπο.
        Με τον γυρισμό μας από την Αγγλία, μας βοήθησε όσο κι όπως μπορούσε και κάναμε παρέα μερικά χρόνια, εγκάρδια, φιλική παρέα, σχεδόν αποκλειστικά στα δικά του σπίτια, στη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, πήγαμε εκδρομές, γνωρίσαμε αρκετούς φίλους του  κι εκείνος δικούς μας. Όμως και πάλι τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, η διαφορετική πολιτική τοποθέτηση, η διαφορετική οπτική στη ζωή
ήταν αναπόφευκτο να μας χωρίσουν.
        Και στην ωριμότητά μας αργότερα δεν αλλάξαμε φυσικά και όλα μας χώριζαν με τον μεγάλο μου αδερφό. Για παράδειγμα εγώ, πάντα ο μικρός, δεν ήξερα τίποτα για αυτοκίνητα, ούτε καν να οδηγώ, εκείνος μου τα εξηγούσε όλα. Ούτε έμαθα ποτέ, παρά τις προσπάθειές του,  πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς για να
επιβιώσει σ’ αυτή την κοινωνία.
          Βλεπόμασταν πλέον σπάνια, σε κάποια γιορτή, σε κάποια οικογενειακή συγκέντρωση. Ήταν και τύπος περήφανος που , αν και γενναιόδωρος,  σπάνια εκδηλωνόταν και με έκανε πάντα να αναρωτιέμαι.  Η αγάπη όμως αγάπη. Μέσα βαθειά κρυμμένη που όταν ερχόταν η ώρα ανέβλυζε σαν πίδακας. 
         Όσο γενναιόδωρος ήταν εκείνος , τόσο γενναιόδωρη φάνηκε και η ζωή  επί μερικές δεκαετίες και στους δυο μας, με διαφορετικό  βέβαια τρόπο. Στο τέλος όμως ο μεγάλος μου αδερφός τήρησε, ακούσια βέβαια, την οικογενειακή παράδοση της ατυχίας.  Και, σαν επακόλουθο, της δυστυχίας. Την παράδοση των παππούδων μας, του  πατέρα μας, της μητέρας μας, που  ήταν παιδιά της
προσφυγιάς και τους άξιζε κάτι καλύτερο, υπήρξαν όμως  όλοι χαρακτηριστικά  άτυχοι.        
         Υπέφερε επί χρόνια ο μεγάλος μου αδερφός, βασανίστηκε πολύ κι όταν εκείνος χάθηκε, όλα σκορπίστηκαν στον άνεμο.  Όλα. Τόση αγάπη, τόσα όνειρα, τόσο πάθος για ζωή, τόσος αγώνας έγιναν καπνός. Αχ,  ρε Γιωργάκη !